12 augustus 2024 

Hallo vreemdeling!?

Geschrokken van de rellen in Groot Brittannië en bang dat het overslaat naar Nederland? Was de woede over migratie de ware reden voor vooroordelen en geweld? De Britten hebben de neiging om de wereld te zien door de bril van sociale klasse. Hoe zit dat bij ons eigenlijk en wat kunnen we doen?

We zijn allemaal gelijkwaardig en tegelijkertijd verschillend: anderen hebben het recht om anders te zijn of het oneens te zijn. Er is geen objectief goed of fout. Voor veel mensen is dit een ideale manier om de samenleving te beschrijven, in wederzijdse tolerantie. Let wel: mensen bepalen weliswaar hun eigen recht, maar vaak kiezen ze voor een leven in een gesloten groep waar ze zich thuis voelen. Dat lijkt een logisch gevolg te zijn, maar is dat effectief?

Een holistische blik
verruimt ons denken.

Vanuit dit perspectief staat het gelijkwaardig bestaan van verschillende culturen eenwording in de weg. Wat we namelijk zien is dat culturen vaak geen behoefte voelen om zich aan andersdenkenden aan te passen, ze houden liever vast aan de wortels van hun eigen cultuur en sociale klasse. De voorkeur voor ingroups brengt negatieve gevolgen mee voor mensen die buiten de eigen culturele groep vallen. Mensen die erg van ons verschillen, bijvoorbeeld op basis van geslacht, leeftijd, religie of cultuur, kunnen bij ons gevoelens van verwarring, angst of bedreiging opwekken. Vervolgens stokt de communicatie tussen verschillende groepen, omdat ze elkaar niet meer begrijpen. En dat kan een opmaat zijn voor onderlinge spanning, wantrouwen en agressie en vervolgens voor politiek geweld en chaos.

De sociale psychologie heeft zich sinds de Tweede Wereldoorlog sterk beziggehouden met onderzoek naar het verminderen van vooroordelen en het verbeteren van de sociale cohesie binnen een samenleving. Deze invloedrijke meta-analyse leverde bewijs dat interactie tussen groepen een betrouwbare manier is om intergroepsrelaties te verbeteren. Nieuwe organisatievormen, soms gecombineerd met technologische oplossingen, proberen samenwerking en solidariteit tussen mensen te creëren. Maar het is nog vroeg. We worden nog teveel bestookt door alarmerende berichten over migratie en rampen. De behoeften en het welzijn van burgers worden nog te vaak genegeerd. Een en ander wordt nog zelden in perspectief geplaatst: uit publiek opinieonderzoek blijkt helemaal niet dat het volk zich tegen immigratie heeft gekeerd. De meeste mensen hebben genuanceerde en gemengde gevoelens over immigratie. Maar als we geen grenzen stellen, zal massa-immigratie vanwege de grote aantallen alleen maar chaos brengen.

Een vreemdeling
is een mens.

Kolonialisme, industrialisatie, militaire bewapening, het kapitalisme van de vrije markt, de giftige spiraal van voedselproductie – deze beroven ons van ons vermogen om samen beslissingen te nemen voor ons collectieve welzijn. We zijn zelfs niet in staat om onszelf te corrigeren. Liever sluiten we ons op in onze sociale klasse met een vergelijkbare economische positie in de hoop daar oplossingen te vinden of de schijn op te kunnen houden. De groepen aan de ‘onderkant’ hebben minder kansen in de maatschappij, en ook minder vertrouwen in elkaar, de politiek en de overheid. Want in zowel Nederland als Groot Brittannië is het opgroeien in de juiste sociale klasse essentieel om vooruit te komen. Om in de woorden van Joris Luyendijk te spreken: “Hoe minder iemand door onrechtvaardigheid wordt geraakt, hoe groter de kans dat die persoon het ver brengt. Maar hoe kleiner de kans dat hij deze positie vervolgens gebruikt om onrechtvaardigheid aan te pakken”. 

Er is een lichtpunt: als wij meer zelfbewust en verantwoordelijker worden, leren wij misschien beter met elkaar samen te werken en elkaar niet meer als vreemdeling te zien. Een tweede optie is om het stelsel zo in te richten dat alles er op gericht is om te zorgen dat mensen geholpen worden als dat op cruciale momenten in hun leven nodig is. Als de overheid en de politiek dit lage vertrouwen willen herstellen, is het vooral belangrijk om betrouwbaar te zijn en te laten zien dat ze naar burgers luisteren.

Als jij durft,
volgen anderen.

Er is nog een derde optie. Nu we niet meer om de crises heen kunnen, is het moment rijp voor fundamentele verandering. Ik ben ervan overtuigd dat we niet alleen innerlijke ruimte voor verandering moeten creëren maar ook fysieke ruimte moeten scheppen om samenwerking tussen mensen mogelijk te maken. We moeten ons eigen ego overwinnen: we moeten onze weerstand tegen actie overwinnen, we moeten stoppen met verstoppen. Om WEvolutie te kunnen creëren moeten we leren samenwerken met anderen. En dat is iets wat vrouwen heel goed kunnen, omdat zij familiemensen en gemeenschapsdenkers zijn. Het werk dat vrouwen altijd hebben gedaan om gemeenschappen en families in het privédomein bij elkaar te houden, moet nu naar het publieke domein worden gebracht om mensen bij elkaar te brengen. Dat is de lijmfactor bij uitstek.

De kern van WEvolutie is een ander concept van de mens. Vroeger was er sprake van elite-tot-elite contact, daarna van elite-tot-velen. Nu gaan we de fase in van mens-tot-mens contact. Wij zijn immers geen homo economicus, maar een bio-psycho-sociaal-spiritueel-politieke entiteit met een voorliefde voor verbondenheid. Als we mensen alleen maar zien als monden om te voeden en als lichamen, dan worden mensen gezien als consumerende machines. Maar wanneer we mensen in hun ware aard zien – als een microsysteem van potentiële energie en als hartkracht – dan worden mensen voor elkaar de grootste hulpbron.

Respect voor ander
leven, begint bij jezelf.

Ik ben optimistisch. Vanuit een spiritueel oogpunt moeten we ons niet teveel laten leiden door het negatieve in de wereld. We moeten proberen het grote plaatje te zien van dingen en bewust worden. Zoals een gezegde luidt: ‘Hou je hoofd in de natuur en je handen in de wereld.’ We kunnen wel degelijk iets doen tegen de polarisatie, maar dat moeten we koppelen aan een oprechte samenspraak over het soort samenleving wat we met z’n allen willen. We staan nu voor een kritische keuze: blijven we ons opsluiten in onze groep of gaan we onze gemeenschap verder zinvol ontwikkelen? Het is aan ons allemaal om de oplossing te zijn die we zoeken, het is aan ons om de verbinding aan te gaan. Het is tijd om op te staan voor medemenselijkheid. We hebben de ander gewoon nodig. Dat betekent dat er werk aan de winkel is. Dus zeg ik alvast: welkom vreemdeling!

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 240812
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.