mary span | plust je blik | 11 februari 2025

Waarom de wijsheid van de commons
de oplossing kan zijn voor de crisis van vandaag

In een wereld die te maken heeft met extreemrechts beleid, oorlogen, klimaatverandering, milieuvervuiling, de komst van kunstmatige intelligentie en grote ongelijkheid, verliezen mensen steeds meer hun grip op de situatie. De wijsheid van de commons, oftewel de gemeenschapsbouwers of burgercollectieven, kan de oplossing zijn voor de huidige situatie.

De wereld is momenteel een behoorlijk vreemde plaats aan het worden. Er is sprake van mondiale onrust. Vooral de opschuddingen, die president Donald Trump veroorzaakt met zijn vrij radicale suggesties rondom Groenland, Canada, Panama en Gaza, de strijd om de Noordpool Zeeroute met zijn zeldzame bodemschatten en de nieuwe importtarieven, maken de wereld onzeker. Dit alles tezamen met de groei van extreemrechts, de democratische achteruitgang en een ‘wij tegen zij’-mentaliteit in Europa, komt op een moment dat de wereld vol angst zit.

Angst voor verlies en geweld is overal. In de samenleving lijkt het ieder voor zich te zijn, worden extreemrechtse ideeën het nieuwe normaal en staat de vrije pers onder druk. Als klap op de vuurpijl hebben rechts-populistische partijen zich verenigd om samen een front te vormen tegen de rest van de Europese Unie. Met de komst van president Trump en de chaos en willekeur waarin hij de wereld stort, lijkt de wereld af te stevenen op een enorme kanteling. Als makelaar van de wereld gaat het hem om het maken van goede deals voor de VS.

In een wereld vol angst
is wijsheid te vinden.

De wereld zoals we die nu kennen, is voornamelijk opgebouwd door een kleine groep mannen in het Europa van de 17de eeuw. In de eeuwen daarna werkten andere Europese mannen deze ideeën verder uit. Deze mannen werden vaak gezien als bijna goden of als een elitair groepje. De angst voor straf door de machtigen was genoeg om mensen in het gareel te houden. Maar uiteindelijk verloren deze rijke en machtige mensen, met hun mannelijke denkwijze, hun invloed. Dit leidde in landen als Rusland en Frankrijk tot grote revoluties.

Nieuwe ideeën over moraliteit verspreidden zich, maar de slechtere economische omstandigheden van de jaren dertig vormden de voedingsbodem voor de meest uiteenlopende opvattingen en de opkomst van het communisme, fascisme en het nazibewind. Bovendien bestond er ontevredenheid over de parlementaire democratie, wat zich onder andere vertaalde in een veelheid aan partijen. Journalist en auteur Geert Mak ziet de parallellen tussen de jaren dertig en nu. Wij proberen weliswaar de brand in de wereld te blussen, maar we kijken ook graag naar het vuur.

Het spel heet dominantie en macht
en iedereen wil nu z’n eigen Trump.

Veel denkers geloven dat de wetenschap de oplossing kan bieden, maar de wetenschap heeft ook zijn gebreken: het kijkt vaak alleen naar materie en maakt van complexe problemen simpele feiten. Kennis en technologie worden wel steeds belangrijker bij het oplossen van de grote vraagstukken van onze tijd, maar wat is wetenschap waard als de burger daar niet bij betrokken is? Voor mij is het antwoord helder, we moeten de echte feiten boven alternatieve feiten gaan stellen. Door ware feiten te verbinden kunnen we echte oplossingen vinden om geopolitieke dreigingen te voorkomen of gevolgen te beperken.

De Russische overname van de Krim en de oorlog met Oekraïne heeft de geopolitieke situatie op scherp gezet en sindsdien lijkt de wereldorde te kantelen naar zeer verschillende culturele en multipolaire machtsblokken (nu zijn dat de VS, China, India, Rusland en de EU). Landen buiten Europa, zoals de BRICS-landen, eisen hun rechten op en beraden zich ook over een nieuwe wereldorde. Om dominantie te voorkomen, betekent dit dat ons land en de EU meer zelfvoorzienend moeten worden. Dat is nu veel belangrijker dan globalisering.

We moeten ruimte
geven aan álle stemmen.

Mensen zijn boos over de onrechtvaardige handelingen en leugens van leiders, die zich alleen bezig houden met behapbare details; mensen zijn het multiculturalisme en de toename van criminaliteit zat en willen terug naar de traditionele waarden. Het Westen meent dat de neoliberale manier van denken en handelen de enige ontwikkelde methode is. Wij zouden er beter aan doen om de natuur en de mensen daarin te zien als één groot web van relaties. We moeten ruimte maken voor álle stemmen.

In veel spirituele tradities wordt het idee van collectieve wijsheid benadrukt: het besef dat ieder van ons een belangrijke rol speelt in het geheel. De Afrikaanse filosofie van Ubuntu herinnert ons aan de kracht van verbondenheid: ‘Ik ben omdat jij bent; jij bent omdat ik ben.’ Dit is een uitnodiging om anderen te zien als een deel van onszelf, niet als vijanden, maar als een bron van kracht en wijsheid.

Uiteindelijk zal de onderstroom
sterk genoeg worden om
de bovenstroom te vervangen.
Kees Klomp

Gelukkig beginnen overal ter wereld steeds meer mensen in te zien, dat er iets vreselijk mis is met de richting waarin de wereld zich beweegt. Volgens mij ligt er in de chaos van deze tijd een belangrijke kans: de wijsheid van de commons, de collectieven of gemeenschapsbouwers die van onderaf burgerinitiatieven ontplooien. Er is veel bereidheid onder mensen om dingen aan te pakken dan wij denken en die beweging van onderen groeit gestaag. Ze bouwen aan andere vormen van ondernemen: deze  stroming is menselijker, wijzer, duurzamer, natuurlijker en democratischer, waarbij mensen zich echt gezien en gehoord voelen.

Ieder land zou naar het beste moeten kijken van wat mensen en ideeën zijn: de beste vaardigheid, het beste talent, het beste initiatief maar ook de mooiste wijsheid van de meest kwetsbare mensen in de samenleving. We hoeven niet te wachten op een kleine groep wijze mensen om de wereld te redden. Die is er al in grote getale. Deze informele onderstroom heeft grote veranderkracht. Het groeit snel en zal uiteindelijk massaal worden.

Onwetendheid domineert,
leer liever van de wijsheid
van burgercollectieven.

We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. We willen allemaal goed geld verdienen, gezond voedsel en goede zorg. Als we onze gezamenlijke verantwoordelijkheid erkennen en vanuit wijsheid gaan handelen, kunnen we de angst en verdeeldheid overwinnen en een wereld creëren die eerlijker, duurzamer en meer verbonden is.

De oplossing ligt misschien niet in het zoeken naar grote leiders, maar in het versterken van de stemmen van gewone, inspirerende mensen. Mensen die kunnen luisteren, samenwerken en de kracht van gezamenlijke actie benutten. Niet macht en dominantie zijn het antwoord op de huidige crisis, maar samenwerking, speelruimte en wendbaarheid. Want samen kunnen we van onderop de koers van de wereld in de goede richting veranderen. Alles wat we doen, zeggen en denken vanuit liefde en gemeenschapsgevoel heeft impact op de wereld om ons heen. Geef de wereld een slinger, zou Loesje zeggen.

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 250211
Publicist in Essentie en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.