mary span | plust je blik | 12 mei 2025
Commons, de onderstroom is [w]evolutionair
Steeds meer mensen bouwen via lokale commons aan nieuwe vormen van ondernemen, landbouw, onderwijs, wonen, bestuur en gemeenschap. Deze onderstroom staat voor een gezamenlijke evolutie – een vreedzame, duurzame tegenbeweging voor de grote crises van deze tijd.
Onze samenleving is uit balans. Consumentisme beloofde geluk, maar levert steeds vaker leegte op. Ondanks materiële rijkdom groeien ongeluk, vervreemding en ecologische schade. We staan op een ecologisch én spiritueel kruispunt, met een groeiend verlangen naar alternatieven.
Lokale commons als alternatief voor marktafhankelijkheid
De lokale commons, ook wel gemeenschappelijke gronden, middelen of collectieven genoemd, bieden ons een uitweg. In deze commons ontwikkelen mensen praktische oplossingen voor de ontwikkeling van een bloeiende – vaak groene – gemeenschap en delen ze kennis en wijsheid met elkaar. In het verleden kon de gemeenschap vrijelijk dieren laten grazen of gewassen verbouwen op gronden die van iedereen was. In de loop der tijd werd vrijwel al het land afgepakt, zodat deze nu in privébezit of staatseigendom zijn. Want laten we eerlijk zijn: grond, water, lucht en zonlicht zijn van ons allemaal. Nu komen de commons er bekaaid vanaf, omdat ze, net als huishoudelijk werk en menselijke creaties, niet in het klassieke economische model passen.
Geïnspireerd door de toekomstvisie waarin de commons opnieuw gemeenschapsbezit is, zijn sommige internetpioniers ‘digitale commons’ (Wikipedia en Firefox) gestart. Met de opkomst van het ecologische gedachtengoed nemen de commons opnieuw haar rechtmatige plaats in. Dat zien we terug in steden en regio’s waar mensen gemeenschappelijke eigendommen, coöperaties en democratische economieën opbouwen. De commoners zijn daardoor minder afhankelijk van marktmechanismen.
Via de commons zijn we
minder afhankelijk
van de markt.
Toch zitten veel mensen gevangen in een dagelijks bestaan waarin geld de hoofdrol speelt. Zelfs onderwijs is gericht op het vinden van een baan, puur om te overleven. Dat leidt tot geestelijke armoede.
Wie deze patronen wil doorbreken, moet zijn innerlijke drang naar ‘meer’ onder ogen zien. Dat vraagt moed én vertrouwen: in jezelf, in je vriendenkring en in de kracht van collectieve verandering. Want verandering brengt twijfel in het leven, soms op bestaansniveau. Het oprekken en veranderen van je leven is een emotioneel proces, waarin je opnieuw moet bepalen wat goed en fout is, mooi en lelijk, groen en niet duurzaam. In een omgeving die daar ‘niet van is’, kan dat ontzettend lastig zijn. Maar dit hoort bij de patronen van verandering. We kunnen, en moeten, leren hiermee om te gaan.
Leven vanuit eenvoud en verbondenheid
De commons vragen om een [w]evolutionaire levensstijl: innerlijke bevrijding: minder willen hebben, minder streven naar macht of status en meer co-creatie vanuit solidariteit. Het draait dus om eenvoud, inzicht in jezelf en de ander, relaties, verbeeldingskracht én plusactie.
[W]evolutie is de som
van persoonlijke en
gezamenlijk evolutie.
Door je werk en leven af te stemmen op je ware talenten – niet voor eigen gewin, maar in dienst van mens en planeet – creëer je impact. Samen vormen de commons een alternatief voor het dominante individualisme. In plaats van scheiding, brengen ze verbondenheid terug: met elkaar en met de natuur.
De kracht van lokale commons
Het nieuwe verhaal begint dichtbij. In Nederland zijn inmiddels zo’n 1,5 miljoen mensen actief in commons-initiatieven – op het gebied van energie, zorg, voedsel, wonen en meer. Ze creëren vrijheid zonder marktafhankelijkheid en laten zien dat samen delen leidt tot meer veerkracht. De commons vormen daarmee de ruggengraat van het ecoliberalisme.
Innerlijke transformatie als fundament
Een leven binnen de commons is niet alleen praktisch anders, het is ook innerlijk anders. Het vraagt om een levenshouding van eenvoud, nederigheid, liefde en wijsheid. Door tijd te maken voor stilte, reflectie, spiritualiteit en creativiteit, herstellen de commoners het contact met onze innerlijke wereld – vol compassie, verbondenheid en rust.
Wij mensen zijn
zinzoekende wezens
die willen groeien.
Activisme dat voortkomt uit liefde in plaats van angst, kan echt verandering brengen. Sociale rechtvaardigheid begint bij matiging: als sommigen te veel hebben, hebben anderen te weinig. Eenvoud is dus geen beperking, maar een sleutel tot een eerlijke wereld.
[W]evolutie begint bij jezelf
Laten we eenvoud verankeren in onderwijs, werk en dagelijks leven. Dat is [w]evolutie in de puurste vorm. Bevrijd jezelf van het marktdenken en kies bewust voor een artistiek, vredig en creatief bestaan. In de commons leven we met minder geld een veel vrijer leven. Door deel te worden van de commons geef je jezelf én de wereld nieuwe hoop. Uiteindelijk zal de onderstroom groter worden dan de bovenstroom en deze vervangen.
Alles wat je nodig hebt, is dit besluit: te leven in dienst van het geheel.
AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 250512
Publicist in Essence en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.
Zo doe je mee aan de commons-onderstroom
-
Zoek een lokaal initiatief op
Denk aan een voedselcoöperatie, energiecollectief, ruilkring of gedeelde tuin. Kijk op platforms zoals OnzeCommons, EcodorpenNetwerk.nl of via je gemeente. -
Organiseer een buurtdialoog over gemeengoed
Breng mensen samen om te praten over wat jullie delen: water, grond, zorg, energie, ruimte. Wat kan lokaal collectief beheerd worden? -
Start klein: deel iets wat jij over hebt
Een kast vol gereedschap? Zet het in een buurtkast of op een deelplatform (zoals Peerby). Zo begin je zelf een mini-commons. -
Stel commons-vragen bij beleid en plannen
Als burger of professional: vraag bij nieuwe projecten “Wat is hier van en voor iedereen? Wie beslist mee? Hoe blijft dit gedeeld eigendom?” -
Leer van bestaande commons
Bestudeer voorbeelden zoals de Herenboeren, energiecoöperatie De Windvogel of Buurtzorg. Kijk hoe zij eigenaarschap, besluitvorming en verdeling regelen. -
Gebruik open source en open kennis
Commons leven ook digitaal. Werk met open software, deel je kennis via Creative Commons en steun open science en onderwijs. -
Ontwikkel nieuwe taal voor samenwerking
Oefen met termen als “co-beheren”, “gedeeld eigendom” en “meervoudige waardecreatie”. Taal maakt ruimte voor nieuwe systemen. -
Verbind je aan een netwerk
Sluit je aan bij bewegingen zoals Commons Network, Degrowth-beweging of lokale transition towns. Samen sta je sterker.
Als Den Haag het niet doet, doen burgers het
01-07-25: Ideeën om het asielprobleem te verlichten:
1. Takecarebnb: brengt asielzoekers onder bij Nederlandse gastgezinnen.
2. Samen hier programma: community sponsorship: een kant-en-klaar netwerk voor nieuwkomers.
3. Pangea Incubator-programma: helpt nieuwkomers een bedrijf te starten.
4. Empatia-hulplijn: Oekraïners worden geholpen bij het vinden van de juiste hulp.
Bron: De Correspondent.
Kim Putters: NL snakt naar samenwerking
17-06-25: NL zit vast, zegt SER-voorzitter Kim Putters. We raken achterop. De polder doet z’n best om samen te werken. Laat de politiek dat óók doen. Bron: De Telegraaf.
De regeneratiekaart
03-06-25: Op de Regeneratiekaart staan meer dan 700 initiatieven in Nederland die zich allemaal op hun eigen manier inzetten voor regeneratieve, natuurinclusieve voedselproductie voor de korte keten. Bron: Regeneratiekaart op LandvanWaarde.
Samen macht in de commons,
eindigend in beleid?
Een plusleven creëer je
in het hier-en-nu
Wil je nieuwe kansen creëren, je lichaam regenereren of een gelukkig leven leiden? Dan zul je eerst het eeuwige hier-en-nu dienen te ontdekken.
De grote
onthechting
Een halve eeuw van eigenbelang heeft ons leven tot een hel gemaakt. De grote onthechting heeft toegeslagen.
