Preston & Mondragón zijn inclusief

Nederland presenteert zich graag als een modern, rijk land, waar iedereen dezelfde kansen krijgt. In werkelijkheid groeit de vermogens- en kansenongelijkheid in de samenleving en dat begint te wringen. Het lokale initiatief Preston en de Mondagrón-coöperatie proberen die ongelijkheid juist aan te pakken.

Het Preston-model komt niet zomaar uit de lucht vallen. De Engelse stad Preston in Lancashire in het noorden van het Verenigd Koninkrijk heeft een voortrekkersrol bij het aanpakken van ongelijkheid. Om dit te doen, maakte Preston gebruik van het coöperatieve model, waarin wederzijds voordeel uitgangspunt is. De gemeenschap is eigenaar van een onderneming en beheert die ook.

Deze economische ontwikkelingsbenadering is ontstaan in de Baskische regio van Spanje, waar in 1956 Mondragón Corporation is opgericht. Het wonder van Baskenland laat een andere manier zien waarop mensen hun brood kunt verdienen. Het doel is om een ‘rijke samenleving’ te creëren, geen rijke mensen. Het is een koepelcoöperatie met met meer dan 250 bedrijven waaronder 81 autonome coöperaties. Mondragón was ooit een krimpregio, maar de werknemerscoöperatie geeft nu werk aan meer dan 70.000 mensen in de financiële, retail- en andere sectoren. De coöperatie is gebaseerd op de idealen van sociale verantwoordelijkheid en participatie. Grote salarisverschillen tussen werkvloer en de top zijn er niet. Er is vastgelegd dat de hoogste baas nooit meer dan 6 x het salaris mag verdienen dan de werknemer op de werkvloer. Ondanks het maatschappelijke verantwoordelijkheidsgevoel blijft Mondragón een competitief bedrijf.

Niemand is rijk,
niemand is arm.

Raadslid Peter Rankin geloofde dat de gemeente Preston ook van deze ideeën kon profiteren. “We hebben een regering die stelt dat dit land het economisch goed doet, maar we weten dat dit niet waar is”, zegt hij. “De tijd van de inclusieve economie is aangebroken. Het doel is welvaart voor iedereen.” In 2011 heeft de gemeente Preston daarom besloten om een coöperatief en economisch initiatief in het leven te roepen. In die tijd had de stad het economisch erg moeilijk. Een op de drie kinderen leefde in armoede en mensen werden er niet oud. Het economische systeem van globalisering werkte niet en begunstigde vaak grote bedrijven. “We moeten een nieuwe balans vinden; niet om globalisering te ondermijnen maar om haar veiliger te maken, dienstbaarder en duurzaam.”

Door een onderwijssysteem te creëren dat coöperaties en netwerken ondersteunt, streeft Preston naar systeemverandering. Hoewel ze zich realiseren dat dit tientallen jaren kan duren, zijn er al tekenen dat het loont. In 2016 werd Preston uitgeroepen tot de beste stad in Noordwest-Engeland om te wonen en te werken. Door het geld in de lokale economie te houden zijn honderden nieuwe banen ontstaan. Het model leverde een blauwdruk voor de Brexit op.

Solidariteit is de
sleutel voor transformatie.

Het Preston-model is een holistisch raamwerk, waarbij de gemeenschaps-, samenwerkings- en publieke activa in een wederzijds ondersteunend systeem zijn ondergebracht. Elke werknemer heeft een belang in het fortuin van het bedrijf en een stem in hoe het wordt gerund, en ontvangt een deel van de winst. Het coöperatieve model is een goed functionerend businessmodel, waarin net als in een BV geld wordt verdiend. De gemeenschap ondersteunt bijvoorbeeld boeren door hun producten direct te verkopen aan lokale organisaties en particulieren. Ze gaan de directe concurrentie aan met nationale en internationale bedrijven. Meestal koopt de publieke sector goederen en diensten bij grotere organisaties. Daar lijdt de lokale economie onder. Daarom ondersteunt Preston juist de lokale markt en houden ze het geld binnen hun gemeenschap.

De wereld anno 2024 zit vol problemen die niemand lijkt te kunnen oplossen. Wie niet goed begrijpt hoe die wereld werkt, is niet gek of dom. Want de wereld ís ook complexer, chaotischer en moeilijker te besturen dan voorheen. Mondragón heeft al bewezen dat een gemeenschapsfederatie werkt. In feite trekken beide gemeenschappen de huidige sociale en politieke systemen in twijfel. In plaats daarvan creëren zij een ecosysteem van verandering, ook al moeten zij meedoen in het oude kapitalistische systeem om zo hun sociale missie te kunnen vervullen. Mondragón en Preston zien zichzelf als een derde weg, niet als een alternatief voor het kapitalisme maar als een alternatief voor solidariteit. Hun focus ligt op onderling vertrouwen en het eigen territorium en dus op het verbeteren van het lokale leven. Op die manier kunnen Mondragón en Preston een opmaat zijn van een nieuw evenwicht.