Nederland op een kantelpunt van de wereldorde

De Nederlandse politiek staat voor een strategische keuze: speler of speelbal

De wereldorde verandert sneller dan ooit. Terwijl de BRICS groeit, de VS wankelt en het Britse Gemenebest weer aan betekenis wint, staat Nederland voor een keuze: meespelen of toekijken. Wie de wereldwijde verschuivingen volgt, kan niet anders dan concluderen dat Nederland een nieuwe focus nodig heeft. Stilstaan is geen optie.

Ik merk dat er in ons land vaak wordt gewacht op de politiek, alsof dáár de redding vandaan moet komen. Maar eerlijk gezegd geloof ik daar niet meer in. In mijn eerdere artikel over de machtstructuren in de wereld toon ik het speelveld waarop de toekomst van de mensheid zich zal ontvouwen. De opkomst van de multipolaire wereldorde biedt Nederland in dat opzicht een gouden kans. De ware kracht van Nederland ligt in de samenleving zelf: in onderstromen van samenwerking, in creatieve ondernemers, in denkers en doeners die elkaar vinden. Dat vuur van hoop kan ons veel verder brengen dan het gekrakeel in Den Haag en in het land.

De multipolaire wereld klopt op de deur

Nederland ís een modern land, met een indrukwekkende handelsgeschiedenis. Maar tegelijk zitten we muurvast in partijpolitiek en lobbywerk, waardoor we slecht opkomen voor onze burgers. Als we blijven vasthouden aan de oude patronen, missen we de kansen die zich nu aandienen.

De zich ontvouwende multipolaire wereldorde biedt een kans. Niet alleen de relatie tussen Europa en de VS is onder druk komen te staan, ook die met China en Rusland. China beschouwt Europa als tweederangs en schaart zich nadrukkelijk achter Moskou. Zo raakt Europa verstrikt in een krachtenspel waarin grootmachten het in tegengestelde richtingen trekken. Tegelijkertijd is de EU het contact met haar eigen burgers kwijtgeraakt: ze wordt gezien als elitair, bureaucratisch, ideologisch en onbereikbaar. De vraag rijst nu: waarom hebben we Europa nodig? Steeds meer Europeanen ervaren dat de instellingen in Brussel niet langer namens hen spreken. In de geest van Deep Democracy zou de EU meer oog moeten hebben voor het ‘nee’ van de onderstroom. Zij zou zich sterker moeten richten op coördinatie tussen de lidstaten en het gemeenschappelijke Europese belang centraal moeten stellen. Europa moet speler worden in plaats van speelbal. Dat geldt ook voor Nederland: niet automatisch de Amerikaanse lijn volgen, maar eigen ideeën ontwikkelen.

De macht verschuift – met India, Brazilië, Zuid-Afrika en andere opkomende landen die steeds meer invloed krijgen. India wordt zelfs genoemd als derde wereldmacht. Deze landen zijn niet per se anti-westers, maar wel veeleisender. Ze vragen om een volwassen partnerschap. Nederland en de EU zullen zich daaraan moeten aanpassen.

India en co: nieuwe zwaartepunten van macht

Onze positie is altijd sterk geweest: welvaart, wendbaarheid, weerbaarheid. Maar de banden met de VS staan onder druk en binnen Europa zien we dat innovaties moeilijk van de grond komen. Willen we toekomstbestendig blijven, dan moeten we onze blik verbreden en ons beter vermarkten. En juist daar kan het Britse Gemenebest een waardevolle ingang zijn.

Het Britse Gemenebest als springplank

De Nederlandse kracht ligt in onze liberale democratie en sluit goed aan bij de politieke en maatschappelijke waarden van het Gemenebest. Lidmaatschap zou kunnen leiden tot een grotere economische samenwerking en toegang tot een breder netwerk van handelspartners binnen het Gemenebest. Het Gemenebest van Naties telt 56 landen: van Canada tot India, van Australië tot Zuid-Afrika. Samen vormen ze een rijke, diverse gemeenschap die inzet op democratie, mensenrechten en handel. Voor Nederland liggen hier nieuwe marktkansen, maar ook uitwisselingsmogelijkheden die verder gaan dan alleen economie.

Trump daagt ons uit, Modi lonkt

Donald Trump suggereerde zelfs een lidmaatschap van de VS bij het Gemenebest van Naties (voorheen: Britse Gemenebest), al ontbreekt er een constitutionele band. Toch laat dit zien dat het idee van toetreding of hechtere samenwerking ook buiten de traditionele kring wordt overwogen. Voor Nederland, waar Engels inmiddels een tweede taal is en waar de internationale oriëntatie diep geworteld is, zou een nauwere samenwerking met Gemenebestlanden een waardevolle toevoeging kunnen zijn.

Minister-president Modi van India ziet bijvoorbeeld onze kracht in voedsel- en watermanagement, terwijl wij kunnen leren van hun kennis over preventieve gezondheidszorg, hun jonge bevolking en hun bloeiende IT-sector. Zulke uitwisselingen maken ons sterker, onafhankelijker en minder afhankelijk van de grillen van Washington of Beijing.

Wat Nederland te bieden heeft (en kan leren)

Ons land draait nog altijd mee in de wereldtop van export en import. De haven van Rotterdam, Schiphol en de Betuweroute zijn daar de zichtbare voorbeelden van. Daar mogen we best trots op zijn, maar het maakt ons ook kwetsbaar én zelfgenoegzaam. De wereld is gede-globaliseerd en we zullen met iets aan de onderhandelingstafel moeten verschijnen. Precies daarom is het zo belangrijk om te werken aan producten en diensten die de ander graag wil hebben. We moeten strategisch en innovatief relevant zijn met een bredere focus en visie: met nieuwe allianties, regionalisering met kortere ketens en partnerschappen op specifieke terreinen.

Tijd voor lef en een bredere horizon

Nederland heeft in het verleden laten zien dat het meer kan zijn dan de som van zijn delen. Nu is het tijd om die kracht opnieuw te activeren – met een stip op de horizon die verder reikt dan Brussel en Washington. Want er is een nieuwe wereld ontstaan, die om een andere benadering vraagt.

Veel mensen herhalen het verleden. Ja, we kunnen ervan leren, maar ik geef de voorkeur aan een stevige update en doelbewuste evolutie.
Het is tijd voor lef.
Het is tijd voor een bredere focus.
En voor een lange termijnvisie die ons land weer laat vóórlopen in plaats van achteraan hobbelen.

Profiel Mary Span | DoesPlus!