mary span | plust je blik | 7 juli 2025

De olievlek van ongelijkheid in de energietransitie

Een pleidooi voor evolutionair handelen in kanteltijd

Terwijl de wereld zich haast naar een groene toekomst, blijven diepe scheuren zichtbaar tussen landen die meedoen aan de energietransitie en landen die vastzitten in het fossiele verleden. Olie en gas blijken niet alleen brandstoffen voor onze economie, maar ook voor ongelijkheid, onderdrukking en stilstand. In deze kanteltijd staan we voor een fundamentele keuze: blijven we gevangen in een destructief groeimodel, of kiezen we voor een zinvol en menswaardig pad – een vorm van evolutionair handelen die niet alleen technologie en economie, maar ook onze waarden en levensstijl transformeert?

De energietransitie is in volle gang. Vooral in democratische landen zien we een toenemende overstap naar duurzame energiebronnen. Maar in veel landen waar olie en gas de economie bepalen, staat de tijd voor heel veel mensen stil. ‘Drill, baby, drill’, zegt VS-president Donald Trump zelfs. In deze petrolanden ontbreekt niet alleen de innovatieve leercurve van de energietransitie, maar ook de ervaring met een andere manier van leven. Het is geen toeval dat juist deze landen kampen met onderdrukking, corruptie en een schrijnend gebrek aan toekomstperspectief — vooral voor jongeren.

Fossiele rijkdom als fuik

Landen die rijk zijn aan fossiele brandstoffen behoren vaak tot de minst vrije en minst ontwikkelde ter wereld. De olie- en gasinkomsten houden schaamteloze en leugenachtige dictaturen overeind, terwijl brede lagen van de bevolking leven in armoede en werkloosheid. Vaak lijden ze ook door religieus extremisme en de daarmee samenhangende oude tradities. Een vijfde van de jongeren in die landen heeft geen werk. Geen hoop. Geen perspectief. In zo’n vacuüm groeit de aantrekkingskracht van radicale bewegingen, die gevoed worden door dezelfde oliedollars.

Wat we zien is een wereld waarin grondstoffen rijkdom beloven, maar waarin de ontwikkeling wordt geblokkeerd. Want de olie-economie belemmert investeringen in onderwijs, infrastructuur en rechtsstaat. Rijke elites houden de touwtjes strak in handen, terwijl jongeren dromen van een beter leven elders — vaak in het Westen.

Tegelijk winnen grootmachten als China en Rusland invloed in Afrikaanse en andere kwetsbare regio’s. Niet door solidariteit, maar via economische belangen: mijnbouw, infrastructuur, grondstoffen. Hun investeringen komen vaak terecht bij dictatoriale regimes, die zich weinig gelegen laten liggen aan mensenrechten of toekomstperspectief. Opnieuw: de bevolking betaalt de prijs.

Groei om te groeien – en de schade die dat aanricht

Wat al deze situaties verbindt, is een economisch systeem dat op één doel is gericht: groei. Niet groei van welzijn, maar van productie, consumptie, winst. De industriële logica heeft nooit als hoofddoel gehad om bevredigend werk of betekenisvol leven te creëren. Ze is gericht op meer — altijd meer. Het woord ‘balans’ is gaandeweg uit ons vocabulaire verdwenen.

Dit systeem is niet alleen oneerlijk, maar ook onhoudbaar. Het rooft de aarde leeg, vergroot de kloof tussen rijk en arm, en voedt de illusie dat materiële welvaart gelijkstaat aan menselijke vooruitgang. De realiteit is anders. Groei zonder richting is destructie.

Het alternatief: menselijke evolutie

Gelukkig zijn er ook andere verhalen. Andere mogelijkheden. We zien in, dat de populistische oplossingen en beloften van autocraten niet werken. Problemen kunnen zelfs niet nationaal worden opgelost. Misschien dat men toch voor samenwerking of soft power op lokaal, regionaal of internationaal niveau kiest. We kunnen het gewoonweg niet alleen. De Brits-Duitse econoom Friedrich Schumacher wees ons al in de jaren zeventig op de noodzaak van samenwerking en een menselijke maat in de economie. Hij pleitte voor kleinschalige, weinig kapitaalintensieve en aangepaste technologieën — afgestemd op de mensen en middelen ter plekke.

Zijn motto was eenvoudig maar revolutionair:
“Geef mensen de hulpmiddelen zodat zij zichzelf kunnen ontwikkelen.”
Niet nog meer noodhulp, kredieten of grootschalige investeringen die de afhankelijkheid vergroten — maar middelen om zelf iets op te bouwen. Schumacher geloofde in landbouw die de aarde niet uitput, in technologie die mensen ondersteunt in plaats van vervangt, in een economie waarin geluk belangrijker is dan winst.

Een wederzijdse opdracht

Arme landen hebben behoefte aan technologie en kennis die past bij hun situatie — niet aan westerse oplossingen die hun omstandigheden negeren. Maar ook de rijke landen moeten veranderen. Zij zijn verslaafd geraakt aan overconsumptie, kapitaalverspilling en ecologische uitputting. We moeten leren om voor positiviteit te strijden.

Wat nodig is, is een evolutie in denken en doen.
Een bescheidener levensstijl. Kleinschaliger werken. Minder roofbouw op natuur en mens. Meer aandacht voor kwaliteit van leven dan voor economische cijfers.

Naar een fatsoenlijke én geestelijk rijke wereld

Een wereld waarin mensen zichzelf kunnen helpen, is een wereld waarin gelijkwaardigheid groeit en geweld afneemt. Waarin jongeren in hun eigen land een toekomst kunnen opbouwen. Waarin rijkdom niet langer wordt gemeten in geld, maar in zinvolle mogelijkheden.

Ook een spirituele leefstijl is belangrijk, een proces van bewuste evolutie, waarbij je stap voor stap steeds meer bewust wordt van jezelf en de wereld om je heen en waarin waarden als mededogen, eenvoud en innerlijke groei weer leidend mogen zijn. Kortom, het is een ander mensbeeld, één waarin we elkaar niet meer zien als concurrenten maar als mede-scheppers van een gezamenlijke toekomst.

De olievlek van ongelijkheid verspreidt zich snel. Maar dat hoeft niet het laatste woord te zijn. Wij kunnen kiezen voor bewustzijn. Voor compassie. Voor gezamenlijke evolutie.
Niet als luxe, maar als noodzaak. En als kans. Op die manier zal ongetwijfeld de gelijkheid tussen naties toenemen, het geweld afnemen en de vluchtelingenstroom verminderen.

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 250707
Publicist in Essentie en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie.