mary span | plust je blik | 4 augustus 2024

Degrowth, minder groei lijkt meer

Een groep academici en activisten stelt de mogelijkheid van ultieme economische groei op een eindige planeet ter discussie. Ze pleiten voor een gedurfde oplossing: degrowth oftewel radicale vermindering van ons wereldwijd verbruik van grondstoffen, voor democratisering van de economie en voor collectief beheer van belangrijke grondstoffen.

Groei is een interessant concept. Het huidige economische systeem is gebaseerd op groei. Méér is goed, want stilstand is achteruitgang, vinden velen. Na ruim honderd jaar mechanische geïndustrialiseerde landbouw hebben we meer dan 2/3 van alle landbouwgrond gebracht tot op het punt van uitputting. Olie, gas, erts en steenkool zijn schaars en de vraag naar deze natuurlijke hulpbronnen is zo groot dat de voorraden binnen afzienbare tijd opraken. De beschikbaarheid van hernieuwbare grondstoffen zoals schoon drinkwater, schone lucht, grond om te wonen of voedsel te verbouwen, is groot en ook niet oneindig. Met een sterk groeiende wereldbevolking moeten we straks nog meer monden voeden dan nu het geval is. De Earth Overshoot Day (de dag dat we zoveel van de aarde hebben verbruikt als in één jaar tijd vernieuwd kan worden) viel dit jaar op 1 augustus 2024.

We slopen de planeet
met een onhoudbare levenswijze.

Een groep academici en activisten pleit nu met de Degrowth-beweging (in het Nederlands: ‘ontgroeien’ of de broekriem aanhalen) voor radicale vermindering van ons wereldwijde verbruik van grondstoffen. Het idee, dat we allemaal een elektrische auto kunnen hebben, is niet haalbaar. We hebben niet genoeg lithium om de batterijen te produceren en er is niet genoeg koper op de planeet. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Degrowth is geen nieuw woord, het dateert van 1972 toen de Club van Rome het rapport Grenzen aan de groei publiceerde. De meeste literatuur over degrowth blijft gevangen in de cirkel van universitair debat en er is weinig interesse voor dit onderwerp bij de rest van de bevolking. Sommige financiële instanties beginnen het probleem te zien, maar hun reactie is nog steeds erg lauw. Jongeren daarentegen beginnen er meer open voor te staan. Maar laten we wel wezen: de ontgroei-aanpak heeft nogal wat voeten in de aarde. Tegen arme landen zeggen dat ze moeten ontgroeien is bijvoorbeeld ronduit oneerlijk en inhumaan. Het ontgroeibeleid zal daarbij eeuwig moeten bestaan willen we het klimaat en planeet kunnen redden. Het betekent dat er in elk welvarend land een politieke meerderheid voor degrowth moet komen. En zien we dat gebeuren?

Degrowth,
minder lijkt meer.

Critici van deze Degrowth-beweging beweren dat economische groei in de loop der jaren veel mensen uit de armoede heeft gehaald en dat de beweging zowel de kracht van innovatie als de noodzaak van investeringen in nieuwe, duurzame technologie onderschat. Maar het is niet langer haalbaar om eindeloze groei boven ons welzijn en het milieu te stellen. Het woord Degrowth mag dan wel geen prikkelende naam zijn, maar de beweging en de mensen eromheen denken wel na over rentmeesterschap. Niemand bepleit dat groei in ontwikkelende economieën tot stilstand moet worden gebracht.

In juni 2024 is in Spanje de 10e internationale conferentie over Degrowth georganiseerd, waarbij de balans is opgemaakt. Het resultaat van de conferentie is dat de deelnemers gezamenlijk een gemeenschappelijke onderzoeks- en politieke agenda gaan nastreven. Een belangrijke actie is om de zichtbaarheid van de Degrowth-activiteiten in heel Europa te vergroten en om politieke verandering en maatschappelijke impact te bevorderen. Sommige deelnemers hebben voorgesteld om Degrowth te promoten binnen het domein van beleidsvorming, terwijl anderen de noodzaak zagen voor meer radicale veranderingen. Feit is dat de Degrowth-beweging alive and kicking is.

Brengt het gesprek over
groei versus krimp
de oplossing?

Sommigen vinden echter dat de wereldeconomie juist moet groeien om de krimp in welzijn van mensen te kunnen voorkomen. Het lijkt een onmogelijke opgave. Geen wonder dat de ontgroeiers naar de rijke laag van de bevolking en op mondiale gedragsverandering wijzen. Maar mondiale gedragsverandering lijkt niet te werken. Kijk maar naar de vleesconsumptie en ons vlieggedrag: gedragsverandering gaat daar uitermate moeizaam. De beste manier om klimaatverandering tegen te gaan is door de koopkracht van de rijke bovenlaag te verkleinen, vinden de ontgroeiers. De boodschap aan de armen is dan dat zij niet hoeven te ontgroeien. Er is geen quick fix voor alle problemen. Sleutelwoord is het woord wederkerigheid.

Ik denk dat het concept Small is Beautiful van Frits Schumacher  en liefde voor onze natuur nog steeds goede uitgangspunten zijn. Het moge inmiddels wel duidelijk zijn: met onze bbp-fetish en overconsumptie lossen we problemen als klimaatverandering niet op. Eco-decoupling – de ontkoppeling van CO2-uitstoot en economische groei – zou ook een goede optie kunnen zijn. De term wordt soms breder gebruikt in relatie tot het algehele welzijn van de mens dan het bbp. Economische groei en CO2-uitstoot hoeven namelijk niet hand in hand te gaan; er zijn landen die steeds méér produceren, maar steeds mínder uitstoten. Het handhaven van economische groei wordt dus als belangrijk gezien voor verdere duurzaamheid. Veel landen in Europa hebben de CO2-uitstoot al losgekoppeld van de groei van het bbp: het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Zweden, Finland, Denemarken, Italië, Tsjechië en Roemenië zijn enkele voorbeelden waar dit proces reeds zichtbaar is.

Het gaat om
[w]evolutie.

Misschien moet de discussie gaan over het welzijn van al het leven op aarde en niet over groeien of ontgroeien. In mijn ogen zou het meer moeten gaan over evolutie en wederkerigheid. Of liever nog WEvolutie. Binnen de planetaire grenzen. De reis naar een toekomstbestendige samenleving is een verhaal van samen beter. Als we het daarover eens zijn, dan kunnen we goed vooruit zonder dat het heet wordt onder onze voeten.

Word verliefd op Moeder Aarde

Op aarde leeft de mens veelal gescheiden van zijn essentie en de aarde. Laat de mens in dienst staan van ecologie. Word weer verliefd op Moeder Aarde.

We hebben een nieuw
wereldbeeld nodig

De westerse beschaving is over haar houdbaarheidsdatum heen. Lees hier meer over oorzaak en nieuw perspectief.