mary span | plust je blik | 27 mei 2025

Ben jij een beetje, veel of vóluit ‘Ubuntu’?

Typ ‘Ubuntu’ in op Google en je krijgt vooral technische blabla over een computersysteem. Jammer, want het mooiste besturingssysteem voor mensen is óók Ubuntu – het Afrikaanse woord dat president Nelson Mandela en aartsbisschop Desmond Tutu op de wereldkaart hebben gezet. Geen software, maar soulware.

Ubuntu is een woord uit Zuidelijk Afrika, uit talen als het Xhosa, het Zoeloe en het Shona. In de mond van Nelson Mandela en Desmond Tutu werd het een moreel kompas, een spirituele richtlijn, een oproep tot menselijkheid. “Ik ben, omdat jij bent.”

Ubuntu is geen soft idealisme. Het is een diepe, radicale realiteit. Een mens wordt mens door andere mensen.

Umuntu ngumuntu ngabantu.
Wat ben je zonder de ander? Zonder gemeenschap? Zonder zorg, erkenning, uitwisseling?

We leven in een tijd waarin systemen piepen en kraken, waarin gemeenschappen verbrokkelen, waarin mensen zich terugtrekken achter schermen, muren en meningen.
Wat we nodig hebben is geen nieuwe technologie, geen snellere data, geen efficiënter beleid. Wat we nodig hebben is een herontdekking van het menselijke fundament: verbondenheid. Omdat we nu eenmaal niet alleen op aarde zijn, moeten we ons op elkaar afstemmen, anders krijgen we gedoe. Wij willen onszelf zijn, maar ook verbonden. Om houvast te vinden, om ideeën uit te wisselen en te kunnen overleven.

Ubuntu is niet denken over verbondenheid, maar leven vanuit verbondenheid.

Hoe ziet dat eruit?

Ubuntu is niet wat je gelooft. Het is wat je doet, hoe je bent.

• Je kijkt en ziet.
  Je kijkt niet óver mensen heen, je ziet ze. Met ogen van waardigheid. De schoonmaker. De vluchteling. De buurvrouw. Geen randfiguren, maar medemensen.

• Je deelt zonder winstlogica.
  Tijd, aandacht, ruimte. Je geeft uit overvloed, niet uit schuld. Ubuntu is geen transactiedenken. Het is het besef dat geven jou groter maakt, niet kleiner.

• Je leeft inclusief.
  Niet omdat het woke is, maar omdat het waar is. Elk mens telt. Punt. Je gebruikt je stem waar anderen worden overschreeuwd. Je buigt naar hen die structureel gebogen worden gehouden.

• Je oefent gemeenschap.
  In je straat. In je werk. In hoe je luistert. Hoe je ruimte maakt. Hoe je vergeeft. Ubuntu leeft in de praktijk van alledag. Juist daar.

• Je erkent het heilige in de ander.
  Noem het ziel. God. Het Grote Geheel. Ubuntu is een spirituele daad: je buigt voor het licht in de ander, ook als het dooft, ook als het donker is.

Aartsbisschop Desmond Tutu zei:
“Iemand met Ubuntu is open, beschikbaar, niet bedreigd door andermans goedheid. Hij voelt zich vernederd als anderen worden vernederd.”

Ubuntu vergt moed. De moed om de menselijkheid van anderen belangrijker te maken dan je eigen comfort. De moed om de pijn van het collectief niet af te schuiven, maar te dragen — samen.
Ubuntu is activistisch. Want het spreekt tegen onrecht, uitsluiting, uitbuiting. Het is spiritualiteit met voeten in de modder.

Mandela zei:
“Respect. Behulpzaamheid. Delen. Gemeenschap. Vrijgevigheid. Vertrouwen. Onbaatzuchtigheid. Eén woord kan zoveel betekenissen hebben. Dat is de geest van Ubuntu.”

Vroeger was verbondenheid vanzelfsprekender. Mensen deelden rituelen, gewoontes, een gemeenschappelijk verhaal. Er was samenhang. Nu leven we in een wereld van duizend dwarsverbanden, versnipperde netwerken en globale systemen die almaar draaiend moeten blijven. Maar wie leidt dat nog in goede banen? We willen geen leiders die oneliners verkopen, maar oude wijsheid belichamen. Leiders met nuance. Met compassie. Met lef. Die ruimte maken. Voor verschil. Voor vertrouwen. Voor de ander. Daarin kunnen we veel leren van Ubuntu.

Dus: ben jij een beetje, veel of vóluit Ubuntu?

Het begint vandaag. In hoe je kijkt. In wat je zegt. In wie je ziet. In wat je laat. Ubuntu is besmettelijk. En deze wereld heeft dringend behoefte aan een besmetting met menselijkheid.

Word weer een relatiemens. Wees kampioen Ubuntu.

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 240614/250527
Publicist in Essentie en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie.