mary span | plust je blik | 1 juni 2025

Evolutie in kanteltijd.
Denk eens in kantelkansen. Kies voor evolutie!

We leven in een tijd van grote overgang – een evolutionair kantelpunt waarin het oude zijn houvast verliest en het nieuwe zich nog maar net begint te vormen. We voelen het overal: in onze instituties, in de natuur, in ons werk en ons persoonlijke leven. Het besef groeit dat we aan de vooravond staan van een nieuwe vorm van bewustzijn. Maar terwijl de mogelijkheden ongekend zijn, lijkt onze verbeeldingskracht achter te lopen. We zijn verdwaald geraakt in systemen die ons meer beheersen dan wij hen.

In plaats van het heft in handen te nemen, wachten we op richting van bovenaf. We vergeten dat evolutie geen passief proces is. Het is een uitnodiging tot meebewegen, tot bewuste schepping van een nieuwe werkelijkheid. En daarin hebben we zelf een rol te spelen – als individu, als gemeenschap, als samenleving.

Een meervoudige kanteling: soul, social, society & soil

Deze kanteltijd voltrekt zich op verschillende niveaus tegelijk:

• Persoonlijk (soul): momenten van crisis of verwarring kunnen in ons innerlijk een verschuiving op gang brengen. Ze dwingen ons tot zelfonderzoek: wie ben ik, wat is mijn bijdrage, wat laat ik na?

• Sociaal (social): ook binnen families, relaties, organisaties en gemeenschappen verschuiven vanzelfsprekendheden. Denk aan de ouders uit het toeslagenschandaal of de Groningers in het aardbevingsgebied – groepen mensen die uit hun sociale bedding zijn geduwd en zich hergroeperen rond rechtvaardigheid en erkenning.

• Samenleving (society): bredere maatschappelijke schokken zoals een pandemie of klimaatcrisis versnellen structurele veranderingen. Ze maken zichtbaar waar systemen falen en waar nieuwe vormen zich aandienen.

• Natuur (soil): ook de aarde zelf spreekt – via extreme weersomstandigheden, smeltende ijskappen, verdroging en vervuiling. De ecologische systemen zijn in transitie, en vragen van ons een nieuw bewustzijn over verbondenheid en wederkerigheid.

De pijn van verandering – en de kracht van bewustwording

Verandering schuurt. We voelen instinctief weerstand tegen het onbekende. Dat maakt ons vatbaar voor leiders die orde beloven in ruil voor autonomie. Giuliano da Empoli laat in zijn recente boek Het uur van de Wolven zien hoe dit werkt: nieuwe machtsfiguren – politiek roofdieren – spinnen garen bij onzekerheid. Ze zaaien verwarring, versterken polarisatie en vervangen inhoud door spektakel.

Hun strategie is niet zozeer om een overtuiging aan te hangen, maar om invloed te maximaliseren via framing, angst en imitatie. Ze begrijpen dat mensen geen rationele wezens zijn, maar verhalen nodig hebben – zelfs als die fictief of giftig zijn. Juist in een kanteltijd is dat gevaarlijk. Want als mensen hun eigen kompas kwijt zijn, lopen ze achter de luidste stem aan.

Daarom is bewustwording essentieel. Zelfonderzoek. Stilte. Vertragen. We moeten leren de storm niet te vermijden, maar erin aanwezig te blijven. De stilte zoeken om in verbinding te komen met ons innerlijke weten. Er kunnen emoties loskomen, want het verdwijnen van zekerheden geeft ons een wankel gevoel. De sterkste bedreigingen en beloningen ervaren we in sociale relaties, wat niet zo raar is want we zijn groepsdieren. We willen het liefst een snelle verandering, maar een kanteltijd vergt gewoon tijd. Er moet iets sterven voordat er iets nieuws kan ontstaan. Alleen zo ontstaan er openingen voor werkelijke transformatie – van binnenuit.

De nieuwe regels van evolutie

De balans tussen markt en staat is lange tijd leidend geweest. Maar in het digitale tijdperk is een derde macht dominant geworden: technologie. AI, data en algoritmes sturen onze voorkeuren, meningen en gedragingen subtiel maar dwingend. Het oude democratische model kraakt in zijn voegen, want de rechtstaat staat onder druk en de transparantie is zoek.

Da Empoli stelt dat we in een tijd leven waarin klassieke politieke ideeën tekortschieten. Niet ideologie, maar invloed is het nieuwe goud. Dat vraagt om nieuwe democratische modellen – transparanter, betekenisvoller, en beter bestand tegen manipulatie.

Verhoudingen veranderen: van macht naar betekenis

Lange tijd draaide het publieke debat om de verhouding tussen staat en markt. Links en rechts verschilden van inzicht over de rol van de overheid, maar het speelveld bleef dezelfde tweestrijd. In de neoliberale periode werd deze balans als hét organisatieprincipe van samenleving gezien.

Maar die tijd is voorbij. In het digitale tijdperk is de diepere strijd niet meer die tussen overheid en vrije markt, maar die tussen mens en machine. Algoritmes, kunstmatige intelligentie en digitale platforms beïnvloeden onze keuzes op manieren die nauwelijks zichtbaar zijn, maar des te ingrijpender. De technologie is niet neutraal – ze heeft een agenda, geschreven door wie de macht over de data heeft.

De grote vraag van deze tijd is dan ook: hoe behouden we onze menselijkheid in een wereld die steeds meer door systemen wordt gestuurd? Die kwestie vraagt van ons om te stoppen met geweeklaag en het geven van een mening over een bepaalde zaak. Stop met anderen de schuld te geven. We leven in de meest wonderlijke tijd ooit op de planeet. We zijn te druk met de waan van de dag. Alles wat op de planeet gebeurt beïnvloedt elk deel van de kosmos, elke dimensie, elke andere realiteit. Het transformeert de hele schepping. Het is tijd om alle ballast los te laten en op een juiste manier vooruit te gaan.

Van buiten naar binnen, van ik naar wij

Kanteltijd vraagt ons om van buiten naar binnen te gaan, om af te dalen van het hoofd naar het hart. Om oude vormen los te laten en ruimte te maken voor iets nieuws. Om stil te durven staan en samen te durven scheppen. Want in de ontmoeting tussen mensen ontstaat de kiem van iets groters: een gemeenschap, een verhaal, een cultuur van zorg en verantwoordelijkheid.

We moeten niet alleen onze buitenwereld opnieuw vormgeven, maar ook onze binnenwereld. Dat is de paradox van deze tijd: evolutie begint bij innerlijke stilte, bij het niet-weten, bij het toelaten van verwarring als voorwaarde voor groei.

Een betere energie creëren

We moeten op zoek naar wat je een ‘plussysteem’ zou kunnen noemen: een evoluerend, zingevend en moreel model waarin het leven centraal staat. Het gaat dan niet meer over controle, beheersen, winnen of verliezen, maar over de energie die voortkomt uit samenwerken, wederkerigheden en verbinden. Plusbewegingen zijn voorbeelden van groepen die energievelden van zingeving, visie en betekenis creëren waarop mensen gaan meetrillen. Het zijn bewegingen die een andere veranderboodschap en energie hebben. Daar zijn geen woorden voor, maar mensen voelen die energie wel.

De samenleving is in die visie ook een energieveld, met een eigen ritme en verhaallijn waar je energetisch deel van uitmaakt. Het is daarom belangrijk om altijd je eigen intuïtie en gezonde verstand te blijven gebruiken. Geef dus nooit je vrije wil op door blindelings achter een boodschap aan te hollen. Mensen die dit wel doen, stellen zich bloot aan gevaren.

Tot slot

Het lijkt soms alsof de chaos groter is dan wijzelf. Alsof de wolven winnen. Maar dat hoeft niet. Wie zich bewust is van zijn eigen bron, laat zich niet zomaar misleiden. Wie verbonden leeft, bouwt aan een verhaal dat groter is dan angst.

Juist in kanteltijd is het de kunst om mens te blijven. En dat is misschien wel de meest evolutionaire daad van allemaal.

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 240614/250601
Publicist in Essentie en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie.