Vriendschap is niet ikkig zijn, maar plus doen

Er is een vriendschapsrecessie gaande en de Covid-pandemie heeft vriendschapsnetwerken verder op de proef gesteld. Hoe drukker ons leven, hoe kleiner onze vriendencirkel. Zonder een vriendschapsinteractie kan de emotionele kracht van een verbintenis binnen enkele maanden snel achteruitgaan. Want vriendschap is goed voor tal van zaken.

Vrienden zijn belangrijk. Het vergroot onze veerkracht en ons levensgeluk. Een verrassend vriendschapsverschijnsel is ook, dat vrienden vaak hetzelfde denken. Heb je je ooit afgevraagd hoe die goede vriend je gedachten toch altijd lijkt te kunnen lezen, hoe het kan dat die vriend je beter begrijpt dan wie ook? Volgens een onderzoek van het Dartmouth College, dat op wetenschappelijk platform Nature Communications is gepubliceerd, zou er wetenschappelijk bewijs zijn dat hersenen van vrienden in sync zijn. Het hebben van goede vrienden met een vergelijkbare hersenactiviteit werkt vaak belonend, omdat het de eigen waarden, meningen en interesses onderstreept. Maar dat is niet enige.

De wereld wordt mooi met vriendschap.

We hebben onze vrienden hard nodig, blijkt uit allerlei studies. Vrienden geven ons het gevoel dat ons leven zinvol is. In het bijzijn van vrienden vermindert stress en stijgt ons zelfvertrouwen. Vriendschappen zijn zelfs levensverlengend: hoe beter onze vriendschapsbanden, hoe ouder we worden.

Niet iedereen maakt even makkelijk vrienden. Sommige kinderen vallen buiten de groep en worden zelfs gepest. En ook volwassenen kunnen weinig echte vrienden hebben. Uit angst gekwetst te worden of omdat ze gewoonweg geen aansluiting kunnen vinden bij anderen. Verlegen of introvert zijn, helpt hierbij ook niet mee. En vrienden voor het leven zijn zeldzaam.

Het klinkt als slecht nieuws, maar het is belangrijk om altijd naar je eigen (goede) gevoel te luisteren en je te omringen met mensen die je van je houden om wie je bent. Maar loop niet achter vrienden aan. Wanneer je dat wel doet zul je merken dat je jezelf gaat verliezen en dat je niet meer open kunt zijn naar de ander toe. Neem afscheid van energievretende relaties of van zelfzuchtige mensen. Het is gewoon belangrijk om scherp te blijven over wie eigenlijk jouw vrienden zijn. Geven ze energie? Stimuleren jullie elkaar om te blijven groeien? Of ondersteunen jullie elkaar in moeilijke tijden?

Verander mensen in vrienden.

Bekend is dat de meeste nieuwe vriendschappen ontstaan in overgangsfases. Denk aan het gaan naar de middelbare school, uitvliegen tijdens je studententijd, samenwonen of trouwen en natuurlijk het krijgen van kinderen. Je deelt in die periodes ervaringen met mensen, waardoor gesprekken gemakkelijker ontstaan. Wat overigens niet betekent dat je op latere leeftijd geen nieuwe vrienden meer kunt maken. Je zult er alleen misschien wel iets meer moeite voor moeten doen.

Bij een onderzoek onder 55-plussers blijkt dat vriendschappen kwetsbaarder zijn in die zin dat ze gemakkelijk te verliezen zijn door pensionering, chronische ziekte of door overlijden. Gepensioneerden hebben meer contact met familie en buren als compensatie voor het verlies van contact met collega’s (Van Tilburg, 1992). Achteruitgang in gezondheid en overlijden maakt het compenseren voor verlies van sociale contacten echter moeilijker. Er wordt dan getracht verloren of verwaterde vriendschappen nieuw leven in te blazen of nieuwe vrienden te zoeken in sociale gemeenschappen of hobbyclubs. Mensen met grote gezinnen, zien familie als de grote vriendenkring. Als het niet lukt om nieuwe vrienden te maken, wordt het leven er niet leuker op.

Vriendschap is een onderschatte vorm van liefde.

Regelmatig worden mensen bij het ouder worden met levensvragen of persoonlijke dilemma’s geconfronteerd. Vragen als: zal ik een ingrijpende behandeling ondergaan of niet? Hoelang houd ik het vol om voor mijn partner te zorgen? Wat wil ik aan wie nalaten? Hoe kan ik de tijd die nog rest zo zinvol mogelijk besteden? Het hangt natuurlijk ook af van de mate van iemands energie of het aangaan van vriendschap succesvol zal zijn of niet.

Allemaal beren op de weg? Nee, toch niet. Er worden momenteel vele initiatieven ontplooid om mensen bij elkaar te brengen. Aan de rand van Zevenaar bijvoorbeeld worden 24 woningen gerealiseerd, grenzend aan gemeenschappelijke buitenruimten zoals kassen, groenstroken, moestuinen of een tiny forest waar biodiversiteit vrij spel heeft. Dit bouwprogramma onder de naam buurtgemeenschap HŌLT is bedoeld voor starters, kleine huishoudens én senioren. Door woningen op maat voor mensen van alle leeftijden te bouwen, wordt er een verhuisketen op gang gebracht die op haar beurt weer voor nieuwe vriendschappen zorgen. Een ander voorbeeld: ParkEntree in Schiedam is de eerste woonbuurt in Nederland voor actieve senioren. Het is gebaseerd op de principes van het leefconcept Senior Smart Living met als kernwaarden verbinden, genieten en ontplooien. Het Meergeneratieconcept De Knarrenhof® is bedoeld voor mensen die voor elkaar willen zorgen, maar hierin geen verplichting zien. Samenredzaamheid staan in deze projeccten centraal.

Het kan ook belangrijk zijn om een ondersteuningsproject of ontmoetingsgroepen op te richten voor mensen die hun levenservaringen willen delen of dilemma’s willen bespreken. Het maakt dat mensen nader tot elkaar komen, zelfs nieuwe vriendschappen opdoen. Zo’n ontmoetingsgroep draagt bij aan emotieregulering, eigenwaarde, sociale integratie en coping. Een mooi voorbeeld is The DeathoverDinner Club, een tot nadenken stemmende eetgroep die aanmoedigt om de manier waarop we over de dood praten te veranderen. Een kookclub kan ook een boeiend en vriendschapopbouwend leermoment zijn. De weduwencursus heeft als model gestaan voor de ontwikkeling van een psycho-educatieve cursus, de ‘Vriendschapscursus voor oudere vrouwen’, ook bekend als de cursus ‘Zin in Vriendschap’ (Stevens & Albrecht, 1995). Deze cursus richt zich het meest expliciet op de verbetering van sociale relaties, met name vriendschap, en op het verminderen of voorkomen van eenzaamheid. Zo zijn er talloze andere voorbeelden op internet te vinden.

Vriendschap hoeft niet perfect te zijn,
wel waarachtig.

Niet alle mensen zijn zo zelfredzaam om zelf nieuwe vrienden te maken of initiatieven te ontplooien. Sommigen hebben ondersteuning nodig bij het zoeken naar een nieuwe weg om contacten en activiteiten die wegvallen te compenseren. Wie zal een gids voor hen zijn? De eenzaamheidsadviseur? De maatschappelijk werker of activiteitenbegeleider? De psycholoog? Ik denk dat er vooral meer moet worden nagedacht over de inrichting van een integrale samenleving, ver over de grens van zorg heen, het versterken van de veerkracht van de maatschappij, het vergroten van zelfregie, zelfredzaamheid en participatie. De gemeenschap heeft gewoon de toekomst!