8 februari 2024
Johan Galtung, change agent voor vrede
De Noorweegse prof. Johan Galtung heeft duizenden mensen geïnspireerd om zich voor vrede in te zetten: in meer dan 150 conflicten heeft hij tussen staten, naties, religies, gemeenschappen en personen bemiddeld waarvan 35 keer succesvol. Hij overleed op 17 februari 2024. Johan Galtung is een wiskundige en grondlegger van het vredesonderzoek. Hij is oprichter van het instituut dat zijn naam draagt: de Galtung Institute for Peace Theory and Practice. Een artikel in een notendop over evolutie in vrede.
Geboren in 1930 studeerde Johan Galtung na de oorlog wiskunde, filosofie en sociologie. Johan Galtung combineerde degelijke wetenschap met een Ghandiaanse ethiek van harmonie en geweldloosheid. Zijn talrijke eredoctoraten en onderscheidingen weerhielden hem er niet van om actief te blijven. Zijn lessen zijn door de United Nations geadopteerd en in een trainingsgids opgenomen.
Hoop kan zomaar
het begin van vrede zijn.
Johan Galtung maakte onderscheid tussen positieve en negatieve vrede. Positieve vrede is meer dan alleen de afwezigheid van oorlog (de ‘negatieve vrede’). Het schetste een situatie waarin burgers zich veilig weten – ook in economisch, sociaal en cultureel opzicht, en zich ten volle kunnen ontplooien. Bij het nastreven van een holistische definitie van vrede baseerde hij zich op het concept van ‘positieve vrede’. Johan Galtung werd in zijn vredesfilosofie beïnvloed door het pacifisme van Gandhi.
Wat Johan Galtung aanbeveelde was het volgende: “Als er waar dan ook strijd is, is er sprake van een onopgelost conflict. Conflicten kunnen niet ingedikt, gecontroleerd of weggedrukt worden. Ze kunnen enkel opgelost en voorkomen worden door de erkenning en vervulling van behoeften. Een compromis is geen oplossing. De moeilijkheid is dat het compromis compromiteert. Beide partijen geven toe. Beide partijen zijn een beetje ongelukkig. Een militaire overwinning is ook geen oplossing, want de onderliggende frustraties zullen later weer opborrelen.”
De hardste strijd in het leven
is de strijd om niet
haatdragend te worden.
Een strijd kan eeuwig voortduren, maar kan ook zoals in Colombia tot een vredesakkoord leiden. Maar de gevolgen in Colombia waren desastreus: het conflict hield Colombia ruim een halve eeuw in zijn greep en leidde tot de dood van meer dan 220.000 mensen. Daarnaast raakten miljoenen mensen in het Andes-land ontheemd. “Met andere woorden”, aldus Johan Galtung, “als je niet van strijd houdt, los dan het probleem op. Je zou het conflict kunnen oplossen door met de andere partij aan tafel te gaan zitten of de vijand te vernietigen zoals nu in de huidige oorlogen gebeurt. Ook al zit je aan tafel, het conflict blijft bestaan. Streef niet naar onderhandelingen, omdat partijen zich dan ingraven achter de bekende standpunten.”
“Hoe los je een conflict dan wel op”, vroeg Johan Galtung zich af. “Door mediation. Streef naar een dialoog en zoek naar een nieuwe benadering. Dat laatste is essentieel omdat nieuwe gezichtspunten kunnen leiden tot het doorbreken van impasses. Maar de basis is anders dan je zou denken. Ik breng partijen namelijk niet bij elkaar. Ik onderhandel niet eens. Als je partijen namelijk bij elkaar brengt, gaan ze elkaar begrijpen en dat maakt de zaak nóg erger. Je kunt als vredesonderhandelaar door het gebrek aan onderling begrip en kennis veel beter acteren. Laat de ene partij vrijuit praten en luister! En laat die zelf met oplossingen komen. Doe hetzelfde bij de tegenstander.”
Vrede doet een beroep op het hart,
onderzoek op het brein. De verbinding
daartussen is net zo belangrijk.
“Kijk, partijen die in conflict zijn zullen altijd verbaal proberen de oorlog te winnen en ze zullen niet schuwen verschrikkelijke middelen in te zetten om hun doel te kunnen bereiken. De bedoeling is om de tegenstander in de hoek te dringen.” Als voorbeeld wees Galtung op een decennialang slepend en bloedig grensconflict tussen Ecuador en Peru dat hij openbrak met een verrassende en creatieve suggestie: “Geen grens, want een compromis ligt halverwege in het omstreden gebied. Ik zei: vergeet die grens, wat denken jullie van een overgangsgebied, een gemeenschappelijke zone die als binational park zou kunnen functioneren? Sindsdien is er geen dode meer gevallen.”
“Vrede bereik je door onderzoek en het stellen van vragen. Je onderzoekt de doelen van conflicterende partijen. Om dat te kunnen onderzoeken moet je ervoor zorgen dat ze zich op hun gemak voelen bij de mediator. Ze moeten het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt. Dat heet empathie, maar dat is niet hetzelfde als sympathie! Empathie is de vaardigheid om een probleem te bekijken vanuit het standpunt van een ander. Van elke partij in een conflict, ook van terroristen, moet je proberen de motieven en argumenten te begrijpen. In veel gevallen vindt geweld een oorzaak in een onverwerkt trauma uit een soms ver verleden. Ook de Europese breuklijn tussen Oost en West kent diepe historische wortels. Maar die doelen kunnen zeer gecompliceerd zijn als je te maken hebt met meerdere partijen. Zorg dat je niet in polariteiten terechtkomt! Als je bijvoorbeeld een dictator tegenover de hele wereld zet, dan polariseert het.”
Voor Galtung is een mens een
combinatie van body, mind en spirit.
“Als je de doelen naast elkaar zet, vraag je dan af of die doelen legitiem zijn. Maar wat is legitiem? Legitiem volgens de wet, mensenrechten, sociale, civiele en politieke rechten of de basisbehoeften van mensen? Bedenk wel dat de mensenrechten slechts een universele verklaring is en geen wet.” Hij stelde altijd dezelfde vraag: “Hoe zou jouw land er volgens jou uit moeten zien? Je zet dan de doelen in een context. Je vraagt ook hoe het was toen de situatie nog goed was. En tenslotte vraag je waarvoor de gesprekspartner het meest bang is in de toekomst. In feite combineer je met deze vragen het heden, het verleden en de toekomst.”
“Vervolgens breng ik mensen bij elkaar uit de betreffende landen: journalisten, wetenschappers en handelaren – niet de top, maar het middenkader. Ik zet ze aan tafels en vraag ze: ‘In welk land wil je hoe leven?’ Het gaat om een dialoog over hun dromen. Allemaal komen ze dan met open grenzen, vrij reizen, vrije handel. Kortom, een gemeenschap. Niet meteen ook met vrije vestiging maar een gemeenschap van soevereine landen. Dan vraag ik ze de infrastructuur te schetsen die daar bij hoort en dat zorgt voor enorm enthousiasme. Hetzelfde vraag ik voor de economie, de cultuur en de manier om veiligheid te vergroten.”
Kennen de wereldleiders
de regels van de vrede wel?
“Als er werkelijk vrede is ontstaan zie je dat niet alleen het psychologische geweld maar ook haat begint te verdwijnen. Mensen beginnen weer samen te werken. Ik was zelf na de Tweede Wereldoorlog heel erg verbaasd hoe snel coöperatie tot stand kwam. En in sommige gevallen, zoals Ecuador en Peru, kwam de verandering onmiddellijk.”
Om oorlogen in principe te vermijden en de vrede veilig te stellen is dus een nuchtere kijk op het vredesonderzoek nodig. Vredesonderzoek is inmiddels een gevestigde wetenschap, waarvan de expertise veel wordt gebruikt door politici. Ik denk dan ook dat er ook op dit terrein een mogelijkheid bestaat tot bemiddeling in de Oekraïne-oorlog. Maar de moeilijkheid van bemiddelingspogingen in de oorlog in Oekraïne ligt echter in het feit dat op de achtergrond de grote mogendheden, de VS en Rusland, uiteindelijk zullen beslissen wanneer de wapens zwijgen.
AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 240208
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden
Jiddu Krishnamurti,
genie van de 20e eeuw
Jiddu Krishnamurti, spiritueel leraar en filosoof uit India, stond bekend om zijn onafhankelijke denken en zijn nadruk op zelfonderzoek.
De Grote Scheuring
vraagt om bewustzijn
Albert Einstein noemde afgescheidenheid ooit de grootste tragedie van het menselijke bestaan. Wanneer worden we eens wakker?