1 juni 2023

Participatieve democratie is mogelijk. Hier is het burgerbudget

Voel je de drang om controle terug te nemen van machtshongerige regeringen? Er wordt ons verteld dat nu de enige mogelijkheid voor participatie burgerraden zijn, maar er is meer mogelijk. Het participatieve budget geeft lokale mensen de kans om een actieve rol te spelen in hun lokale gemeenschap en maakt zo een participatieve democratie mogelijk.

Parijs, Evergem, Antwerpen, Londen, Sutton: deze steden volgden het voorbeeld van Porto Alegro in Brazilië. Sinds de jaren tachtig laten ze burgers in deze stad zelf beslissen waar (een deel van) het gemeentelijk budget naar toe gaat. Inwoners leren er prioriteiten stellen binnen een vooropgesteld budget. Dat kan bijvoorbeeld door met elkaar in dialoog te gaan over verschillende beleidskwesties of door op concrete projecten te stemmen.  Ze bepalen de agenda, de thema’s en maatschappelijke kwesties tot de concrete acties die zullen worden uitgevoerd. Sinds de jaren negentig heeft deze formule zich over de wereld verspreid.

Pols het volk eens!

Ook bij ons achten steeds meer lokale bestuurders en politici het zowel democratisch als doeltreffend om lokaal met burgers samen aan de slag te laten gaan, op allerlei gebied. En bijna alle landelijke politieke partijen staan hier achter. Laurens Dassen van Volt Nederland diende samen met Inge van Dijk (CDA), Joost Sneller (D66), Caroline van der Plas (BBB), Tom van der Lee (GL), Lammert van Raan (PvdD), en Henk Nijboer (PvdA) een motie in over het onderwerp. De motie werd breed gesteund: enkel Forum voor Democratie en de PVV stemden tegen, waarmee het voorstel 127 voorstanders kende en slechts 22 tegenstanders. Nu staan burgerraden volop in de belangstelling, maar het gevaar bestaat dat met het burgerberaad het alleen bij debateren blijft. Een participatieve begroting kan echter voor meer daadkracht zorgen.

Iedereen die zijn stad of dorp mee vorm wil geven, kan deelnemen. Een verwaarloosd pleintje nieuw leven geven en de biodiversiteit terugbrengen, een initiatief van kwetsbare jongeren financieren of een fietspad aanleggen: het zijn maar enkele voorbeelden van wat vorm kan krijgen met de centen van een burgerbudget of burgerbegroting. Extra aandacht gaat vaak uit naar het betrekken van moeilijker bereikbare doelgroepen zoals jongeren en mensen in armoede. Burgerbegrotingen zijn een aanvulling op bestaande representatieve democratische instrumenten zoals verkiezingen, referenda of burgerraden. Bij deze methodiek gaat het niet om het kiezen tussen een paar vooraf bepaalde opties, maar om het ontwikkelen en/of bespreken van ideeën.

Ook maatschappelijk kwetsbare burgers
dienen een actieve rol te spelen.

Het mooie van dit idee is dat het de kloof tussen burgers en politici verkleint. Het leidt tot een beter lokaal bestuur en leidt tot een grotere betrokkenheid met de lokale politiek. Nu zijn dorpsraden en in enkele gevallen burgerraden aan de orde, maar deze vormen nog teveel achterkamertjes zonder politieke bevoegdheid. In theorie is er in de burgerbegroting geen focus op maatschappelijk kwetsbare burgers. De burgerbegroting staat open voor iedereen en er is geen registratie van deelnemers. Maar vaak zijn jongeren onder de 25 sterk ondervertegenwoordigd. Een overgroot deel van de deelnemers is hoger opgeleid. Voor de burgerbegroting is het daarom uitermate belangrijk dat er een grote en diverse groep burgers vertegenwoordigd is.

In elk geval rijst bij mij de vraag: kan een burgerbegroting een hefboom zijn die een transformatie teweegbrengt op grotere schaal, of blijft het bij jaarlijkse projecten met tien procent van de lokale middelen? Het traject vraagt echt veel van de burgers: aanwezig zijn, discussiëren en opkomen voor je mening, projecten bedenken, indienen en uitvoeren. Willen mensen dat en kunnen ze meedoen in de waan van de dag? Ik denk dat het ook belangrijk is om verenigingen en zorginstellingen te betrekken, zodat er een match ontstaat tussen moeilijk bereikbare doelgroepen en de politiek.

Laat de moed niet zakken om een
participatieve democratie mogelijk te maken!

Laten we wel wezen: participatieve democratie is nog een ‘werk in uitvoering’. In Nederland zelfs nog een ‘werk in onderzoek’. Gelukkig wordt er al wel geëxperimenteerd met het instrument. In steden als Amsterdam, Den Haag, Eindhoven en Maastricht hebben in het verleden burgerbudgetten plaatsgevonden. Dat heeft echter vooral vrij geïsoleerd plaatsgevonden, zodat evaluaties lastig zijn. Zoals bij vele vormen van burgerparticipatie: het is in evolutie en biedt meerwaarde, maar verwacht er (nog) geen wonderen van.

AUTEUR MARY SPAN | ©DOESPLUS! | 230601
Trendjournalist/publicist en auteur van het boek Zinvolle [W]evolutie.
Hou ervan je te inspireren en te activeren voor zinvolle evolutie
in leven en werk, bouwend aan een wereld van nieuwe mogelijkheden.

Ga verder dan verkiezingen

Burgerjury’s kunnen worden gebruikt om een ​​breed scala aan problemen en beleidskwesties aan te pakken. Een legitieme burgeraad en een burgerjury kan spanningen vermijden en rechtstreeks de stem van de burgers naar voren brengen. Een burgerjury, ingezet bij een bepaald project en het tegenovergestelde van een opiniepeiling, kan nuttig zijn bij het behandelen van controversiële kwesties of wanneer bewijs wordt betwist of transparantie afwezig is. Ze pakken kwesties aan die uiteenlopen van ecologische duurzaamheid (Geraldton, Australië), afvalbeheer (Noosa, Queensland, Australië), energiehervorming (parlement van NSW, Australië), constitutionele hervorming (Ierland), politieke donaties (Estland), blootstelling aan chemicaliën en volksgezondheid (VS), wederopbouw van Lower Manhattan na de aanslagen op het World Trade Center (VS), strategie voor geestelijke gezondheid (Canada).